Halil Ağa’ya döndü:
"Bak beri, Halil Ağa" dedi. "Sen bu akşam
benim baş misafirimsin. Senin açık sözlülüğünü pek çok beğendiğimi
bugün söyledim. Konuşmamızdan sonra sana hiçbir zarar gelmeyecek.
Öküzünü de alacağım. Ama şimdi ben tarlada sorduklarımı baştan
soracağım, sen de orada söylediklerini aynen tekrarlayacaksın. İşte
soruyorum:
‘Bakıyorum sapanın bir yanında öküz, bir yanında merkep koşulu. Öküzün yok mu senin?"
Halil Ağa dudakları titreyerek Atatürk’ün ayağına kapanacak oldu. Atatürk önledi:
"Yoo, bak böyle şey istemem. Soruyorum cevap ver."
Soru - cevap valiye kadar aynen tekrarlandı. Sofradakiler, soluk
almadan konuşmayı izliyorlardı. Ürkütücü sorulara gelmişti sıra. Atatürk
sordu:
"Peki İstanbul şuracıkta, gideydin valiye, anlataydın derdini, onun işi bu değil mi?"
Vali Muhittin Üstündağ, Hali Ağa’nın ancak iki metre ötesinden
kendisine bakıyordu. Nasıl desin? Ter basmıştı iyice, işi savuşturmanın
yoluna kaçtı:
"Vali paşamızı biz görüp dururuz buralarda. Eteğine düşsek derdimizi duyurabilir miyiz ki…"
"Olmadı bu, Halil Ağa… Bana dediğin gibi, dosdoğru…"
"Böyle demedik mi beyim?.."
"Ya, ben mi yanlış anladım?.. Dur soralım bakalım Nuri’ye. Nuri,böyle mi dedi bize Halil Ağa?"
Nuri Conker karşılık verdi. "Hayır Paşam!.."
"Gördün mü?.. Demek aklında yanlış kalmış. Hani bir şey dediydin sen,
vali neden duymazmış?.. Aynen bana söylediğin gibi söyle."
Halil Ağa kekeleyerek konuştu:
"Köylük yerinde bizim dilimiz sağar demeye alışmıştır, paşam" dedi. "Kusura kalma gayri…"
Atatürk gülmeye başladı:
"Diplomatsın ki, yaman diplomatsın, Halil Ağa… Ama şimdi diplomatlık
sırası değil, doğruyu konuşacağız… Söyle bana, orada dediğin gibi…"
Halil Ağa gözünü yumup, başını yere eğdi:
"Şaşırmışım, ağzımdan yanlışlıkla ‘Bırak bu sağarı’ diye bir laf kaçırmışım…"
Sofrada gülüşmeler başlamıştı.
"Hadi buna da oldu diyelim. Geçelim gerisine:
"E, peki bir Başvekil İsmet Paşa var, bilir misin?"
Halil Ağa İsmet Paşa’nın yüzüne baktı ve gözlerini yere indirdi:
"Şanlı İsmet Paşamız bilinmez olur mu hiç? O bugüne bugün…"
Atatürk Halil Ağa’yı durdurdu.
"Bırak şimdi övgüleri" dedi. "Ben lafın gerisini getireyim:
Tamam öyleyse, hemen her hafta İstanbul’a geliyor, Florya Köşkü’ne
iniyor, köşk de şuracıkta. Bir gün kapıda bekleseydin de derdini
dökseydin ona. Herhalde
bir çaresini bulurdu."
Halil Ağa yine kaçamak yanıt verdi:
"Kapıya koymazlar ya bizi, koysalar da şanlı paşamıza öküzümüzü mü yanacağız!.."
Atatürk’ün sesi iyice sertleşti:
"Beni uğraştırma, Halil Ağa" dedi. "Erkek adam sözünü yalamaz. Ne dediysen, tıpkısını tekrarlayacaksın!.."
Halil Ağa ürktü, toparlandı. Başını yine yere gömüp konuştu:
"Şanlı Paşamıza da sağar dedikti ya…"
"Yalnız sağar değil, ’sağarın sağarı’ değil miydi?"
Halil Ağa yere eğik başını acıyla salladı:
"Öyle dedikti paşam, doğrusun!.." diyebildi.
Atatürk, İsmet Paşa konusunda daha fazla ısrar etmedi, sözü kendine getirdi.
"Son soruyu sorayım şimdi" dedi. "Bunun da karşılığını ver, öküzünü al git."
"Koca yaz şuracıkta Atatürk oturmuyor mu? Gitseydin, çıksaydın önüne,
anlatsaydın halini. O da seni yüzüstü bırakacak değildi ya?"
"Hiç bırakır mı Aslan Paşam benim!.. Erip erişir de tarlama dek gelir, halimi dinler."
"Bırak bunları Halil Ağa, dediğini tekrarla." Halil Ağa birden diklendi.
Her şeyi göze almış insanların yiğitliği içinde doğruldu. Atatürk’ün gözlerinin içlerine bakarak konuştu.
"İşte bunu demem Paşam" dedi. "Ağzıma ataş doldur, işte bunu demem!"
Atatürk gülmeye başladı:
"Zorlatacak bizi bu Halil Ağa, laf anlamıyor." dedi. "Mustafa Kemal
Paşa Atatürk’ümüzün yüzünü görmek için, Peygamber gücü gerek demiştin,
yanılmıyorsam. ‘Görsem de, işinden gücünden, yiyip içmekten başını
kaldıracak da bizim öküzün arkasından mı seğirtecek’ demiştin." Halil
Ağa’nın gözlerinden yaşlar inmeye başladı. Taş kesilmiş, duruyordu.
Atatürk konuşmasını içtenlikle sürdürdü:
"’Atatürk de işi içkiye vurmuş, sarhoşun biri’ demeye getirdin ya fazla üstelemeyeyim" dedi.
"Şimdi bak beni dinle, Halil Ağa… Seni şu kadar üzmemin sebebi, şunu
anlatmak içindi: Şu gördüğün altı bay hükümet… Yani, biri Başbakan,
ötekiler de Bakan! Memlekete göz kulak olacak, işleri evirip
çevirecekler diye bu makama getirilmişler. Bir kanun gerekti mi, bu
baylar hemen
sıvanırlar, İsviçre’den mi olur, İtalya’dan mı olur,
Fransa’dan mı, velhasıl neredense, bir kanun buluştururlar, Türkçe’ye
çevirtirler, sonra basıp imzayı gönderirler Büyük Millet Meclisi’ne… Bu
Millet Meclisi dediğim, şu altı baştan senin yanına kadar olan beyler.
Kanun bunlara gelir. Bunlar da ‘hükümet elbette incelemiş, gerekeni
düşünmüştür, benim ayrıca zorlanmama gerek yok’ derler ve kaldırırlar
parmaklarını, olur sana bir kanun!.. Ama sonra bir vergi memuru gelir,
vergi borcundan Halil Ağa’nın öküzünü çeker, satar… Halil Ağa da
tarlasını bir yanda merkep, bir yanda öküz, ırgalana ırgalana sürmeye
çalışır. Ama üretim düşermiş, ekim zorlaşırmış, kimin umurunda… Sonra
ben bunları görürüm, içim kan ağlar, işitirim, tasalanırım! E, hakça
söyle bakalım şimdi Halil Ağa… Sen benim yerimde olsan, efkar dağıtmak
için, bunları bu beylerle konuşmak için
içmez misin? Ama sonra da Halil Ağa tutar, sana ’sarhoş’ der…"
Halil Ağa’nın dili çözülmüştü:
"Öyle diyen yok haşa!.. Dinden çıkmak gibidir… Buldun mu bunu, hacısı da içer, hocası da içer…"
Atatürk sordu:
"Peki sen de içer misin?"
"Hiç bulunur da içilmez olur mu, Paşam?.. İçeriz ki, tıpkı şerbet gibi!.."
Atatürk hizmet edenlere işaret etti, kadehleri doldurttu. Kendi kadehini Halil Ağa’ya uzattı:
"Hadi bakalım Halil Ağa" dedi. "Sağlığına içelim."
Halil Ağa, "Koca Allah, benim ömrümden de sana pay düşürsün Paşam,
sağlık düşürsün" dedikten sonra Halil Ağa, edeple başını kenara çevirdi,
eline verilen kadehi bir yudumda boşaltıverdi. Yüzü kızarmış, gözleri
parlıyordu. Ellerini dizlerinin üzerine koyarak Atatürk’e döndü:
"Yunan’ı denize döktün Paşam, bayrağımızı başucumuza diktin. Benim gibi
bir köylü parçasını sofrana alıp içirdin, sana duaya bilem dilim dönmez
ki… Nideyim ben şimdi? Bırak ki oh paşam, ayağını öpem…"
Halil
Ağa Atatürk’ün ayağını öpmek için davranınca, Atatürk onu sıkıca tuttu
ve bu hareketi yapmasını önledi. Halil Ağa bu kez, Atatürk’ün ellerine
sarıldı, ellerini öpmeye başladı: "Bayrağımız gibi sen de başımızdan
eksik olma inşallah! Sana her kim düşman ise, onun yeri senin ayağının
altı olsun!.. Gayri bana izin, koca Paşam!.."
"Yemek yemedin!.."
"Yemek kolay… Meraklanır çocuklar, ben köyüme döneyim."
Atatürk Nuri Conker’e işaret etti.
Conker kalkıp Halil Ağa’nın yanına geldi, kalktı Halil Ağa, önce
Atatürk’ü, sonra sofradakileri selamlayıp kapıya doğru edeple geri geri
çekildi. Kapı kapandığı zaman Atatürk sofradaki öteki konuklarına döndü:
"Efendimizin halini gördünüz mü beyler?" dedi. "Devlet size böyle
davransa, siz ne yaparsınız? Mübarek millet bu, adam millet bu… Şimdi bu
adam milletin karşısında ‘adam olmak,’ bize düşüyor!.."
Sofrada kesin bir sessizlik vardı. Kimse gözlerini Atatürk’ten
ayıramıyordu:
"Halil Ağa’nın öküzünü satıp, üretimini aksatan kanunu ya biz yaptık ya
da bizim yaptığımız kanun yanlış yorumlanarak Halil Ağa’nın öküzünü
satıyor. İkisi de bence birbirinden farksız… Böyle bir kanun yaptıksa,
memleket çıkarlarına aykırıdır. Nasıl yaparız, nasıl yapmışız bunu? Eğer
yaptığımız kanun doğru da, yorumlaması yanlış oluyorsa, o zaman sormak
lazım. Hükümet nasıl bir yönetim içindedir? Sonra unutmayın ki, olay
İstanbul’da geçiyor. Bunun Van’ı var, Bitlis’i var, kıyı bucak ilçesi
var; acaba oralarda neler oluyor? Bu çark iyi dönmüyor beyefendiler!.."
71 aktive Mitglieder
